Onze regering is van plan 26.000 uitgeprocedeerde asielzoekers binnen 3 jaar uit te zetten. De meesten wonen hier al jaren, hun kinderen zijn hier geboren en gaan hier naar school. Vele jaren hebben zij moeten wachten op uitsluitsel van hun asielaanvrage. Waarschijnlijk zullen velen nu weer jaren wachten op hun uitzetting, zwervend van adres naar adres.
Han de Wit kwam, als eerste boeddhist, met een media-actie en dringt aan op het innemen van een standpunt. Jotika Hermsen, Christa Anbeek, Jean Karel Hylkema, Henk Barendregt en Han de Wit laten van zich horen.
"Het geleur en gezeur met de afgewezen asielzoekers is niet om aan te zien. Het is ook niet menswaardig. Er zit een grote kloof tussen het algemeen gevoel in de samenleving en dat wat de minister voorstelt." vindt Jotika Hermsen, en de anderen onderschrijven haar eerste spontane reactie. Het feit dat ze al een tijd in Nederland zijn, laat zien dat ons land ze redelijkerwijs kan opvangen, meent Henk Barendregt. De verantwoordelijkheid van de overheid is in het geding. Jean Karel Hylkema benadrukt dat er te lang is geaarzeld om een helder beleid te formuleren. "Het Nederlandse falen mag niet op hen worden afgewenteld."
In plaats van op onze lip te bijten om een hardvochtig standpunt te moeten verdedigen, zou een 'van harte pardon' zoveel ruimhartiger zijn.
Het beleid van minister Verdonk druist in tegen een van de meest fundamentele gedragsregels van alle boeddhistische tradities, stelt Han de Wit, namelijk tegen de beoefening van dana, vrijgevigheid. "Het boeddhisme onderscheidt drie vormen van danabeoefening: de vrijgevigheid die de mensen bevrijdt van samsara (door het geven van dharma-onderricht), de vrijgevigheid die mensen bevrijdt van gebrek in materieel opzicht door het geven van voedsel en onderdak, en last but not least de vrijgevigheid die mensen bevrijdt van angst, door het geven van bescherming."
Dana, het delen en geven aan elkaar draait om het principe van mededogen en wijsheid. Hermsen: "Het onderliggende inzicht is dat niets 'van mij' is, dat alles circuleert, zoals de lucht, het water, de aarde en het vuur. Iedereen mag het gebruiken. We zouden een menswaardiger samenleving hebben als we meer zouden leven van wat we nodig hebben, en niet van wat we allemaal leuk vinden en kopen en daarna weggooien." Maar omdat er mensen zijn die alleen naar het westen komen om deel te nemen aan de materiële rijkdom hier, is dat voor anderen reden om een grens te stellen. Hylkema: "Degene die om welke reden dan ook besluit have en goed te verlaten, heeft een eigen verantwoordelijkheid in het nemen van dat besluit en de mogelijke consequenties daarvan. Dat betekent dat wij niet iedereen die zich hier meldt hoeven op te nemen."
Christa Anbeek is aarzelend om hier het principe van dana toe te passen: "Het boeddhisme is in eerste plaats een pad naar bevrijding en niet een politieke ideologie. Je kunt dus geen regelrechte vertaalslag maken, want die zou altijd te kort door de bocht gaan." Ze geeft aan dat het boeddhisme oorspronkelijk is gericht op het achter je laten van wereldse beslommeringen en niet op de verbetering van de samenleving. Als je je als boeddhist wilt inzetten voor een betere samenleving kun je niet alleen maar het principe van dana als leidraad nemen. "Dat is te simpel en daarmee neem je ook geen echte verantwoordelijkheid. Je moet het hele complexe veld overzien en de verschillende boeddhistische principes en dan keuzen maken."
Dat klinkt als een genuanceerd en pragmatisch antwoord - maar wat betekent de situatie van de asielzoekers nu voor ons, individuele mensen? Als wij vinden dat onze overheid 26.000 mensen moet toelaten en dat niet doet, rust er dan op ons een morele plicht om deze mensen individueel op te vangen?
Nee, zegt Anbeek, de boeddhistische moraal is niet een van buitenaf opgelegde moraal. "Je kunt dus ook geen algemene regels voorschrijven." De Boeddha was heel duidelijk, aldus De Wit: "Geen enkele boeddhistische leefregel heeft absolute geldigheid." Leefregels zijn praktische aanwijzingen die mensen helpen te groeien in daadwerkelijk mededogen. Het is volgens hem afhankelijk van onze levenssituatie of het opvangen van uitgeprocedeerde asielzoekers in eigen huis al dan niet bijdraagt aan mededogen en inzicht. Mededogen moet met onderscheidingsvermogen en wijsheid gepaard gaan om niet onverstandig te worden. "De toepassing van alle leefregels, inclusief de beoefening van dana, vrijgevigheid, is altijd situatiegebonden. Dat betekent dat we als boeddhist het gemak missen om blindelings een of andere leefregel te volgen. We moeten steeds de totale situatie goed bekijken, ons onderscheidingsvermogen aanscherpen, terwijl onze motivatie daarbij die van mededogen dient te zijn."
Of de auteurs zelf concreet mensen in huis nemen laten zij veelal in het midden. Het is Hermsen duidelijk dat dana niet alleen bij mooie woorden kan blijven. "Als we werkelijk delen, is er plaats.Barmhartigheid vindt een huis." Barendregt wordt concreet en wil, als er veel mensen op straat staan, er een aantal in huis nemen. Maar hij stelt zijn voorwaarde: "Om te voorkomen dat de sfeer in mijn huis te veel verandert, zullen ze eerst oprecht een maand intensieve Vipassana retraite dienen te voltooien."
Er is geen concrete morele verplichting dus om dana te praktiseren en asielzoekers op te vangen. Maar elke boeddhist dient met aandacht na te gaan wat vrijgevigheid in het eigen leven kan betekenen. Anbeek: "En laat, als boeddhist, je stem horen als je vindt dat er meer aandacht naar vrijgevigheid zou moeten gaan."
Diana Vernooij